Bonusmallmag • Συνέντευξη του Γιάννη Φιλιππίδη για το «Ο Απρίλης στάθηκε αλήτης»

Είναι στ’ αλήθεια εφικτό ν’ αντιστραφεί ο χρόνος, να διορθωθούν στη ζωή μας τα παλιά λάθη; Η ωριμότητα των συναισθημάτων, είναι δυνατό να φέρει την ανατροπή;

Ο Γιάννης Φιλιππίδης επιστρέφει δυναμικά μ’ ένα καινούργιο μυθιστόρημα πλημμυρισμένο από συναίσθημα, χιούμορ κι αλήθειες που μας φέρνουν πιο κοντά στους ήρωες ενός βιβλίου, που αφιερώνεται σε όσους και όσες δεν παραιτούνται από τα απραγματοποίητα θέλω τους.

«Ο Απρίλης στάθηκε αλήτης», είναι ένα σημαντικό σε όγκο μυθιστόρημα, που εξελίσσεται σε τριάντα ώρες πραγματικού χρόνου. Είναι ένα παιχνίδι με τον χρόνο;

Ο ίδιος ο χρόνος σαν έννοια και κατάσταση, παίζει έτσι κι αλλιώς μαζί μας. Άλλοτε στέκεται φιλικός όσο μεγαλώνουμε, άλλοτε μας γυρίζει βίαια ή αιφνιδιαστικά προς τα πίσω, άλλοτε πάλι μας δείχνει το μονόδρομο του μέλλοντος που πρέπει να ακολουθήσουμε. Συμβαίνουν στ’ αλήθεια μέσα σε τόσες πολλές σελίδες. Για το χρόνο και τα παιχνίδια του, σ’ αυτό το βιβλίο η ανθρώπινη φυλή παίρνει το αίμα της πίσω, μπλέχτηκα συγγραφικά σ’ ένα συνεχές παιχνίδι μαζί του. Ένιωσα την ανάγκη ν’ ακινητοποιήσω ρολόγια, να τα κάνω να δουλεύουν, επιβραδύνοντας τα δευτερόλεπτα. Ήταν αναγκαίο για ένα μυθιστόρημα, που ενόσω κουρελιάζει ή ειρωνεύεται την παραπανίσια αξία που δίνουμε στον μετρήσιμο χρόνο, κρύβει ένα πλήθος ανατροπές. Είναι αυτές οι ίδιες ανατροπές, που έρχονται να μας τον απομυθοποιήσουν μέσα μας, να τον κάνουν αυτό που του αξίζει να ’ναι: διαχειρίσιμος από μας.

Η κεντρική σου ηρωίδα η Στέλλα, είναι ένα φωτεινό πρόσωπο που άλλοτε αποφασίζει σωστά κι άλλοτε όχι.

Η Στέλλα, είναι η πρωταγωνίστρια σε μια ερωτική πολύπλοκη ιστορία, που μοιάζει ν’ αντιγράφτηκε από την ίδια τη ζωή. Για μένα ίσως πια να ’ναι ένα πρόσωπο με φυσική –έστω και νοητή- οντότητα. Σ’ ένα μυθιστόρημα αδιάκοπης ροής γεγονότων, στιγμών και συναισθημάτων, έρχεται για να μας δείξει πόσο εύκολο στ’ αλήθεια είναι να ορίσουμε εμείς οι ίδιοι τη ροή των γεγονότων. Θα κάνει λάθη όμοια με τα δικά μας, θα σταθεί στο ημίφως να σκεφτεί, θα χρειαστεί να κυλήσει ο χρόνος, να ωριμάσει, να μπορεί να εκτιμήσει από την αρχή, πως ο τρόπος που αντιλαμβανόμαστε καθετί γύρω μας, μπορεί ν’ αλλάξει σαν οπτική, από την μία μέρα στην άλλη. Αν πω περισσότερα, θα προδώσω εκπλήξεις και αισθάνομαι ότι δεν πρέπει.

Υπάρχει πηγή έμπνευσης σας και πότε είναι για σας μία δημιουργική περίοδος για συγγραφή ενός βιβλίου;

Επειδή η εμπλοκή μου με το εκδοτικό πρόγραμμα είναι άμεση και συνεχής, επιλέγω τους καλύτερους και πιο ομαλούς χρόνους, ώστε να μπορώ να λειτουργώ απρόσκοπτα, γράφοντας. Σ’ ό,τι αφορά στην ίδια την έμπνευση, αυτή έρχεται κι ενισχύει μια εσωτερική δική σου δυναμική, στον καιρό που ένας συγγραφέας κατά τη γνώμη του κοινού αναπαύεται, στο δικό του νου στήνεται ψηφίδα την ψηφίδα, το μωσαϊκό ενός καινούργιου βιβλίου, που χρειάζεται πρώτα να ωριμάσει για καιρό στο νου του συγγραφέα κι όταν οι χαρακτήρες είναι πια πλήρεις με υπαρκτό παρελθόν σαν να υπήρξαν στ’ αλήθεια, έρχεται η στιγμή για να αφεθείς σε μια γραφή, που ώριμη στη σύλληψή της, χρησιμοποιεί νου και δάχτυλα στα πλήκτρα με τρόπο συνεχή και αντιπροσωπευτικό –ανάλογα με το τι εποχή διανύει αυτός που γράφει- και τότε, στη διαδικασία ροής ενός χειρογράφου, ανακαλύπτεις εκπλήξεις κι ανατροπές. Σου το υπαγορεύουν οι ίδιοι οι χαρακτήρες, αν τους έχεις μέσα σου, λες και κυκλοφορούν δίπλα σου, η φανταστική σχέση που αναπτύσσεται, φρεσκάρει όμορφα τόσο το νου του συγγραφέα, όσο και του αναγνώστη.

Σ’ όλα σου τα μυθιστορήματα, οι ήρωες είναι άρρηκτα δεμένοι με δεσμούς ζεστούς, άλλες φορές οικογενειακούς, φιλικούς ή κι ερωτικούς. Δεν είναι μοναχικοί, losers ή τυχαία αφημένοι στη μοίρα τους.

Μοίρα ίσως να ’χουμε όλοι μας, άσχετα από τον τρόπο που το αντιλαμβάνεται ή το εισπράττει ο καθένας μας αυτό. Αλλά τα βιβλία ενός συγγραφέα, είναι ως έναν βαθμό κομμάτια από κείνον τον ίδιο, συνήθως αναμεταδίδουν τον τρόπο που βλέπει εκείνος τον κόσμο. Ίσως έτσι να συμβαίνει και με μένα. Μεγάλωσα σε μια οικογένεια που έζησε πολλές δύσκολες στιγμές, αλλά τα μέλη της στέκονταν το ένα στο άλλο, αντιμετωπίζοντας τους κλυδωνισμούς. Θέση μου και φύση μου, είναι να μη ζω μοναχικά, εκτός αν το επιλέξω εγώ για συγκεκριμένους λόγους. Ζω ανάμεσα σε αγαπημένα πρόσωπα, των οποίων απολαμβάνω τα αισθήματα και την εκτίμηση, ανταποδίδω στο βαθμό που μπορώ. Πιστεύω πως, αν έχουμε κάτι σημαντικό να κερδίσουμε σαν άνθρωποι στη διάρκεια μιας ζωής, αυτό είναι οι ίδιες οι ανθρώπινες σχέσεις. Ίσως σε βάθος χρόνου πονέσουμε ή πληγωθούμε. Αλλά κάποιοι άνθρωποι πλάι μας, θα βρεθούν να μας σώσουν ξανά και ξανά με χίλιους δυο τρόπους, όταν πραγματικά θα το έχουμε ανάγκη. Ίσως γι’ αυτό οι ανθρώπινες σχέσεις που περιγράφω είναι τόσο θερμές κι άρρηκτες: είναι επειδή και σα Γιάννης, αυτό θέλω να ζω, την ίδια την ανθρώπινη ζεστασιά, τα όμορφα κι ειλικρινή αισθήματα.

Εναλλαγή χιούμορ, κινηματογραφική πλοκή, αναμεμιγμένη με μπόλικη πραγματική ζωή, που μοιάζει απόλυτα καθημερινή.

Έτσι συνήθως φαντάζομαι τα βιβλία μου, σα ταινίες με γρήγορη πλοκή, ενσταντανέ που αξίζει να καταγραφούν, όμορφη μουσική, αρώματα, ανθρώπινα συναισθήματα. Αλλά ο αναγνώστης πρέπει να μπορεί να βλέπει τη ζωή λίγο πιο υπερβατικά, απ’ όσο τη βιώνει στην κάθε μέρα της. Η πιστή της αντιγραφή στην πεζογραφία, αποδεικνύεται αναμφίβολα, κακή. Κι ο συγγραφέας είναι αυτός, που σαν πρώτος υπεύθυνος των εξελίξεων και του μύθου, που πρέπει άλλοτε να σκιάσει, συχνότερα όμως να φωτίσει στιγμές με τρόπο, που δεν προλαβαίνει να το κάνει η φυσική ζωή, που τρέχει με τα δικά της μέτρα. Και φυσικά, δε στερείται το αναγκαίο χιούμορ, αυτό επιχειρώ συνήθως να κλέψω. Δεν πολεμάω για την ατάκα που θα εκβιάσει το γέλιο. Αλλά δείχνω την ευχάριστη όψη των πραγμάτων, ακόμα κι αν τα γεγονότα που περιγράφονται δεν είναι ακραιφνώς κωμικά. Συνήθως επιλέγουμε να βλέπουμε τα πράγματα πιο γκρίζα ή άχρωμα. Και δεν αξίζει να κοιτάμε μονοσήμαντα, η ζωή κρύβει μια ενδιαφέρουσα τρέλα, αρκεί να μπορείς να το εκτιμήσεις.

Τι σηματοδοτεί ο Απρίλης για σένα;

Τον πιο γοητευτικό ίσως μήνα του χρόνου. Δεν έχει τις ψυχρές του Μάρτη, δεν σκάει καλοκαιράκι όπως συμβαίνει με το Μάη. Είναι ο μήνας της αναγέννησης, η εποχή που ξανανοίγουμε παράθυρα, που ξεμυτίζουμε από έναν χειμώνα, που πάντα μας κουράζει προς το τέλος του. Τυχαία, είδα στη ροή της γραφής, ότι συνδέεται χθόνια με όλα τα ευτυχή γεγονότα στη ζωή της Στέλλας. Ο Απρίλης κι η συνείδηση της κλιματικής αλλά κυρίως συναισθηματικής αλλαγής που προκαλεί, μας κλείνει το μάτι, ενάντια στον χρόνο που μας θέλει υπηρέτες του. Μας ξεσηκώνει, μας κάνει αν όχι ξανά παιδιά, σίγουρα ειλικρινέστερους και αμεσότερους απέναντι στα αισθήματα και τις παρορμήσεις μας, ακούμε ευκολότερα την καρδιά μας μια τόσο όμορφη εποχή.

Στα βιβλία σου, οι ήρωες δεν εμφανίζονται απλώς στο παρόν, έχουν παρελθόν. Και πάντα αναπτύσσονται ολοκληρωμένα, ανάλογα με τη σημαντικότητα του καθένα.

Όταν χωρίς καλά-καλά να το αντιλαμβάνομαι, κάθισα και απορροφήθηκα στο χάσιμο από τα καθημερινά που προκαλεί η συγγραφή, ήταν ένα από τα πρώτα πράγματα που ανακάλυψα: ότι τα πρόσωπά με τα οποία ασχολούμαι, οφείλουν να ’χουν παρελθόν, μιας και αυτό ορίζει το παρόν και το μέλλον, τις πράξεις τους, τα θέλω τους. Έτσι με τον καιρό, συνήθισα στην ιδέα, του να σκέφτομαι ένα προς ένα τα πρόσωπα, να ντύνομαι για λίγο το ρούχο τους, να δανείζομαι μνήμες, απ’ αυτές που ξεχωρίζουν κι έχουν πράγματα να μας πουν ή να μας υποδείξουν για να σταθούμε πιο ακέραιοι απέναντι στις μελλοντικές αποφάσεις μας.

Έχεις τελειώσει πρόσφατα ένα μυθιστόρημα. Τι κρύβεται στο νου ενός συγγραφέα τον καιρό που δεν γράφει;

Τα καλύτερα. Δεν είμαι σίγουρος αν ένας κοινός νους, μπορεί να το καταλάβει αυτό, όμοια μ’ έναν άνθρωπο που γράφει με τρόπο τακτικό κι επαναλαμβανόμενο. Ο νους ενός σεσημασμένου συγγραφέα μαθαίνει ν’ απορροφάει όσα ζει ή βιώνει με υπερευαισθησία, που λογικά δεν θα την άντεχε. Αλλά ίσως να τον διασώζει η ίδια η ενασχόληση με το γράψιμο. Από βιβλίο σε βιβλίο, κάνεις σκέψεις, όσο παίρνεις αποστάσεις από το χειρόγραφο που έφυγε για το τυπογραφείο, αρχίζεις όλο και συχνότερα να ονειρεύεσαι κάτι. Κι όταν έχεις αναγνωστικό κοινό γύρω σου να σε υποστηρίξει, αυτό μπορεί να ’ναι τα πάντα. Από ένα εξίσου μεγάλο επόμενο μυθιστόρημα, ένα ή περισσότερα διηγήματα, ένα θεατρικό έργο ή μια γρήγορη νουβέλα. Η ωρίμανση του επόμενού σου μύθου, είναι αυτή που αστράφτει κάποια στιγμή πιο καθαρά μέσα σου. Και τότε, το φανταστικό παιχνίδι με τα συναισθήματα, ξαναρχίζει. Χωρίς να ξέρεις ίσως, για πού ακριβώς τραβάς. Ξεκινάς πάλι από μια αρχή, που φαντάζει πάντα καινούργια, αλλιώτικη και γοητευτική.